Bugün okumuş olduğum bir başka yazıdan hareketle Kant’ın ahlak yasası hakkında birkaç satır yazmak istedim. Bu okumuş olduğum yazı beni içerisinde bulunduğumuz toplumdaki durumu yeniden sorgulamaya yönlendirdi. Ahlak felsefesi ve buradan hareketle ahlak yasası konusunda daha fazla eğitilmeye ve düşünmeye ihtiyacımız var. Tefekkür olmadan toplum olmuyor, tefekkürden çıkan sonuçlarla hareket etmeden huzurlu bir toplum inşa edilemiyor.
Bugün okuduğum yazıyı da aşağıda mutlaka paylaşacağım. Birbirine rakip yazılar değil, hatta itiraf etmeliyim ki diğer yazı benim yazdıklarıma göre daha sade ve anlaşılır.
Kant ve Ahlak Yasası
Ahlaki felsefe, insanlık tarihinin en önemli düşünürlerinden biri olan Immanuel Kant’ın çalışmalarıyla önemli bir dönüşüm yaşamıştır. Kant, ahlaki düşüncenin temelini oluşturan evrensel ahlak yasasını ortaya koymuştur. Ona göre, ahlaki eylemler bireyin özgür iradesiyle gerçekleştirdiği ve herkes için geçerli olan birer ödevdir. Bu makalede, Kant’ın evrensel ahlak yasası hakkında derinlemesine bir inceleme yapacak ve ahlaki felsefenin temel taşlarından biri olan bu ilkeyi detaylı bir şekilde ele alacağız.
Kant’ın Ahlak Felsefesi
Immanuel Kant, ahlak felsefesinde evrensel bir ödev ahlakını savunur. Ona göre, ahlaki eylemlerin temelinde mutluluk veya erdem gibi kavramlar yer almamalıdır. Bunlar kişiden kişiye değişebilir ve herkes için aynı değildir. Kant, ahlaki yasayı bu durumdan kurtararak herkes için aynı olan bir temele dayandırmaya çalışmıştır. Ahlaki bir eylem, kişinin ödev duygusuyla gerçekleştirdiği bir eylem olmalıdır. Bu duygu, ahlaki yasaya saygı veya uyma duygusuyla hareket etmek anlamına gelir.
Kant’a göre, bir eylemin ahlaki değeri sonucuna değil, eylemi gerçekleştiren ilkeye dayanır. Bu ilke, ahlaki eylemin kendinde iyi olmasını gerektirir. Ahlaki eylemin temelini oluşturan bu ilke, kategorik (koşulsuz) bir buyruk olarak karşımıza çıkar. İnsanın özgür iradesini kullanarak bu buyruğa uyması, özgür olmanın ve özerk olmanın bir gereğidir.
Ahlaki Eylemlerin Temeli: Ödev Duygusu ve Otonomi
Kant’ın ahlak felsefesinde ahlaki eylemler ödev duygusuyla gerçekleştirilir. Ödev, kişinin isteğiyle üstlendiği ve sorumluluğunu üzerine aldığı bir buyruktur. Bu buyruk, dış koşullara bağlı değildir ve kişinin kendi vicdanı tarafından belirlenir. İnsan kendi ödevini kendisi oluşturur.
Ahlaki eylemlerde önemli bir kavram da otonomidir. Otonomi, yasası kendi içinde olan bir durumu ifade eder. İnsan kendi ahlak yasasını belirler ve bu yasa onun içinde var olan iradeyle gerçekleşir. Bu irade, ahlaki eylemleri menfaat gözetmeksizin ortaya koymaktır. Kant’a göre, bu iradeyi tecrübeden değil, numenden kazanırız. Yani ahlaki eylemlerimizin temeli, içimizde var olan iyilik iradesidir.
Evrensel Ahlak Yasası: İki Temel İlke
Kant’ın geliştirdiği evrensel ahlak yasası iki ayrı temel ilkeye dayanır. İlk ilke, bireyin eylemlerini istek veya istencin sübjektif ilkesine göre değil, yalnızca evrensel yasa olmasını isteyebileceği maksime göre gerçekleştirmesi gerektiğini belirtir. Bu ilke, bir eylemin evrensel geçerlilik taşıması durumunda ahlaki olacağını ifade eder. Örneğin, bir kişinin borcunu ödememesi bu ilkeye aykırıdır. Çünkü kişi, alacaklı konumuna geçtiğinde kendisinin yapılmasını istemediği bir davranışı başkasına yapılmasını istemeyecektir. Dolayısıyla, alınan borcun geri ödenmemesi evrensel bir yasa olmaması gerektiği anlamına gelir.
İkinci ilke ise insanlığı kendinde ve başkalarında bir amaç olarak görmek ve iradenin kendisini herkes için geçerli olan kurallar koyan bir yasa koyucu olarak hissetmesidir. Bu ilke, insanların başkalarının amaçlarını kendi amaçları gibi görmelerini ve herkes için geçerli olan kurallara uymayı gerektirir. Kant’a göre, bu ilke özgür ve özerk bir varlık olmanın gereğidir.
Kant’ın Eleştirileri ve Utilitarizm
Kant’ın ahlak felsefesi ile utilitarizm arasında temel farklılıklar bulunmasına rağmen, bazı modern akademisyenler Kant’ın özellikle başkalarına karşı görevlerimize vurgu yapması ve başkalarının amaçlarını kendi amaçları gibi görmeyi öneren ahlaki ideali nedeniyle Kant’ın esasen utilitarist olduğunu veya utilitarizmle uyumlu olduğunu düşünmektedir. Ancak bu fikri reddeden ve Kant’ı bir utilitarist felsefeci olarak düşünmenin makul bir yolunun olmadığını savunan bazı akademisyenler de vardır.
Sonuç
Immanuel Kant’ın evrensel ahlak yasası, ahlaki felsefenin temel taşlarından biridir. Ahlaki eylemlerin temelinde ödev duygusu ve otonomi yer alır. Ahlaki eylemler, kişinin kendi özgür iradesiyle gerçekleştirdiği ve evrensel yasalara uygun olan eylemlerdir. Kant’ın geliştirdiği evrensel ahlak yasası ise bireyin maksimlere ve başkalarının amaçlarına göre değil, evrensel yasalara uygun olarak hareket etmesini gerektirir. Bu ilke, insanlığı kendinde ve başkalarında bir amaç olarak görmeyi ve herkes için geçerli olan kurallara uymayı içerir. Kant’ın eleştirileri ve utilitarizmle olan ilişkisi ise ahlaki felsefenin farklı yönlerini keşfetmemizi sağlar.
Zaman zaman dijital pazarlama konusunda bir dijital pazarlama uzmanı olarak vereceğim bilgileri takip etmek için mehmetortac.com adresini ve Twitter hesabımı takip etmeyi unutmayın!